حضرت امام رضا(ع) در بیان سخت ترین مراحل زندگانی آمی فرموده اند: وحشتناک ترین مراحل زیست انسان در سه موقعیت است:

روزی که از شکم مادر متولد شده دنیا را می بیند ،روزی مه می میرد و عالم آخرت و اهل آن را مشاهده می کند، و روزی که از قبر بر انگیخته شود و قوانینی را ببیند که در زندگانی دنیا ندیده است.

از دیگر سختی های مرگ ، مسأله ( هول مطّلَع) است.

هول یعنی ترس ،مطلع هم به معنای مکان بلنداست . هول مطلع را محدثین بهترس از ورود به عالمی عالی و بلند که در عالم آخرت باشد معنا کرده اند. انسان در آن عالم همه جا را در اشراف خود دارد.

باز شدن چشم انسان و دیدن صحنه های عالم آخرت که عالیتر و بالاتر از دنیا می باشد ،برای انسان ترس آور و تکان دهنده است. از طرفدیگر ،سختی و درد فراق و جدایی به هنگام مرگ ازار دهده است . موض و کافر از این امر به رنج و تعب می افتند.

موض بدان جهت که از عبادت و بندگی خدا ونیزدیدار دوستان ایمانی خویش محروم می شود و کافر به جهت جدایی از علایق دنیوی خود و چشم پوشی از آنچه که برای خود در دنیا ذخیره کرده است.

بنابراین لحظه ی مرگ برای همه لحظه ی بسیار سخت و دشواری است . در فراز پیشین گفتیم که امر مرگ و جان دادن به خودی خود امری سخت و ناگوار است . ولی سختی مرگ برای برخی بیشتر و شدیدتر ، و برای بعضی سهل تر و آسانتر می باشد . مرگ موض پرهیزکار و گناهکار ،کافر نیکوکار و بدکار را در پرتو قرآن و روایات بررسی می کنیم :